İSTEMBİL

İstanbul Temel Bilimler Akademisi

Fizik II - Bölüm 7: Manyetizma

İÇİNDEKİLER

REKLAM

7.1 Mıknatıs ve Manyetik Alan

Mıknatıslar kuzey ve güney olarak adlandırdığımız iki kutuptan oluşurlar. Kutuplara verilen bu isimler, dünyanın manyetik alanının mıknatıslar üzerine etkisinden esinlenerek verilmiştir. Bir mıknatısı orta noktasından serbestçe dönecek şekilde asarsanız, Dünya'nın coğrafi kuzey kutbunu gösteren ucuna mıknatısın kuzey kutbu denir. Pusula dediğimiz şey de tam budur işte.

Bir mıknatısın manyetik alan çizgileri
Şekil 7.1 Kuzey (N) ve Güney (S) kutupları gösterilen bir çubuk mıknatısın manyetik alan çizgileri.1

Tıpkı elektrik yüklerinde olduğu gibi, aynı cins kutuplar birbirlerini iterken, zıt kutuplar birbirlerini çekerler. Yani iki mıknatısın kuzey veya güney kutupları birbirlerini iterken, birinin kuzey, diğerinin güney kutupları birbirlerini çekerler.

Elektrik ve manyetizma aslında birbirlerine çok benzerler. İki manyetik kutbun birbirine uyguladığı kuvvet, tıpkı Coulomb( Elektrik) Kuvvetinde olduğu gibi $1/r^2$ ile azalır.

Ancak ikisi arasında temel bir fark vardır. Manyetik kutuplar asla ve asla tekli olarak bulunamazlar. Mesela sadece kuzey kutbundan oluşan bir mıknatıs bulamayız. Bir mıknatısa manyetik dipol diyebiliriz. Elektrik dipolünde kutuplar ayrılabilir. Ve sadece (+) veya (-) kutbunu elde edebiliriz. Manyetizma da ise bu mümkün değildir. Bir mıknatısı istediğiniz kadar küçük parçalara ayırın, her bir parça yine iki kutuba sahip olacaktır.

Nasıl ki her bir yükü veya yük dağılımını çevreleyen bir elektrik alan düşündüysek, her bir mıknatısı çevreleyen bir manyetik alan düşünebiliriz. Şekil 7.1'de düz bir mıknatısın oluşturduğu manyetik alan çizgilerini görebilirsiniz. İşte ikinci bir mıknatıs birinci mıknatısın oluşturduğu manyetik alan ile etkileşecek diyebiliriz. Manyetik alanın birimi SI birim sisteminde Tesla'dır.

[1] Geek3 tarafından oluşturulan GNU Lisanslı bu resim Wikimedia.org'dan alınmıştır.

REKLAM



Sonraki Sayfa 7.2 Elektrik Akımının Manyetik Alan Oluşturması